İşletim Sistemi Nedir, Neye Yarar?

İşletim sistemi bilgisayarda çalışan, bilgisayarı daha kolay kullanabilmemizi sağlayan, temel sistemleri ile uygulama programlarını çalıştırmak ve bilgisayara bağlı bulunan donanımların doğrudan yönetim ve denetiminden sorumlu bulunan bir sistem yazılımları bütünüdür.

İşletim sistemi, bilgisayar üretildikten sonra yüklenir ve istenildiği zaman tekrar tekrar silinip yüklenebilir. Bu yazılım bilgisayar açılır açılmaz devreye girer. Bu aşamadan sonra bilgisayarınızda yapacağınız bütün işlemleri bu işletim sistemi üzerinden yapmaya devam edersiniz.

Bilgisayarlar tek başına iken, yalnızca veri işlemek için ihtiyaç duyulan elektronik parçaları yani anakart, ekran kartı, harddisk, modem vb. içerisinde barındıran bir donanımdır. Gerek duyulursa bunlara ilave olarak yazıcı ve tarayıcı gibi çevre birimleri de takılabilir. Bilgisayarınız bu haliyle yalnızca bir donanım olmaktan öte geçmeyeceği için bilgisayarı vereceğiniz çeşitli komutlarla yönetip, veri giriş çıkışı sağlamak ve içerideki verileri işlemek için gerekli olan tek şey işletim sistemidir.

İşletim Sistemi Ne Yapar ?

Kullanıcının 

• Müzik dinlemek
• Ofis belgeleri hazırlamak
• Oyun oynamak v.s

gibi birçok isteğini makine diline çevirip donanımı kullanarak cevaplar.

İşletim Sistemlerinde Temel İşlevler

• Yazılım-donanım bütünlüğünün sağlanması
• Kaynakların yönetimi
• Kullanıcı ile sistem arasındaki ilişki, uyum ve düzenin kurulması.

İşletim sistemlerinin isimleri, yapıları, içerikleri ve hedef kitleleri birbirinden çok farklı da olsa bazı ortak özellikleri vardır. Bu özellikler işletim sisteminin performans ve kullanılabilirlik yeteneklerini büyük ölçüde belirler.

Çoklu Kullanıcı (MultiUser)

Bu özelliğe sahip olan işletim sistemleri birden çok kullanıcının aynı anda bir işletim sistemi üzerinde aynı veya birbirinden farklı programları sorunsuz bir şekilde çalıştırmasına olanak sağlar. 

Çoklu Görev (MultiTasking)

İşletim sistemlerinde kullanıcı aynı anda birbirinden farklı programları kullanabilir. Bir taraftan müzik dinlerken diğer taraftan bir editör ile  program yazmak gibi.

Aslında işlemciler bir anda sadece bir işlem yürütebilseler de günümüz işlemcileri çok hızlı olarak bu süreçler arasında gidip gelerek kullanıcıya sanki bütün süreçlerin aynı anda çalıştığı hissini verirler.

Çoklu İşlemci (MultiProcessing)

Bu özelliğe sahip işletim sistemleri bilgisayarda birden fazla işlemci bulunması durumunda bu işlemcileri de kullanabilme özelliğine sahiptir. (Dual core, quad core)

İşletim Sistemi Çeşitleri Nelerdir? 

1-Windows

Microsoft şirketinin geliştirdiği bir işletim sistemidir. Windows (pencereler) kullanıcıya grafik arabirimler ve görsel iletilerle yaklaşarak, yazılımları çalıştırmak, komut vermek gibi klavyeden yazma zorunluluğunu ortadan kaldırır. Dünyada en çok kullanılan işletim sistemi ailesidir. İlk Windows 1981 yılında satışa sunulmuştur. Günümüzde en çok kullanılan sürümü Windows 7 olmuştur. Özellikle tablet bilgisayarlar için Windows 8 geliştirilmiştir. Son olarak Windows 10 ve Windows 11 sürümü bulunmaktadır.

2-MacOS (Apple OS X)

Machintosh İşletim Sistemi, Apple’ın üretmiş olduğu kişisel bilgisayarları içerisinde kullanılmakta olan gelişmiş bir işletim sistemidir. İlk olarak Apple’ın kişisel bilgisayarı olan Machintosh ile birlikte 1984 yılında ortaya çıkmıştır. Günümüze kadar farklı sürümlerle gelişimini devam ettirmiştir. Hala günümüzde kullanılmaktadır. 

3-UNIX (Uniplexed Information and Computing System)

Çok esnek bir işletim sistemidir. Çok pahalı makinalardan en ucuz dizüstü bilgisayarlara kadar kullanılabilen bir işletim sistemdir.  Çeşitleri: 1- BSD Unix >>> AIX 2- Open Solaris >>> SCO Unıx 3- Hp – UX >>> SUN OS

4-Linux

Linux işletim sisteminin ismi, tasarlayıcısı olan Linus Torvalds’tan gelmektedir. İlk kez 1991 yılında adını duyurmuştur. Bir çok açık kaynak kodlu işletim sisteminin temelini oluşturan Linux virüs bulaşma ihtimali en düşük işletim sistemi olarak bilinmektedir (%5 kadardır). Bilgisayarı ağırlaştırmaz ve fazla kasmaz. Linux’un yanında yer almayan tek şirket ise, birçoğumuzun kullandığı Windows işletim sistemlerini geliştiren Microsoft’tur. 

5-Pardus

TUBİTAK bünyesinde Linux işletim sistemi temel alınarak geliştirilmiş yerli bir işletim sistemidir. Hızlı kurulabilen, kolay kullanılabilen, çoklu dil desteği sunan bir işletim sistemidir. Pardus’un bugüne kadar yayınlanmış 5 ana sürümü ve 9 ara sürümü mevcuttur. Bunlara ek olarak 2 kurumsal sürümü vardır. 

6-Android

Google şirketi ile farklı bir çok geliştiricinin birlikte piyasaya sürdüğü Linux tabanlı bir mobil işletim sistemidir. Android işletim sistemi açık kaynak kodlu, mobil cihaz ve cep telefonları için geliştirilen mobil bir yazılımdır. Günümüzde milyonlarca android yazılım bulunmatadır. Google Play Store ise Google tarafından kurulup işletilen bir android yazılım mağazasıdır. Son verilere göre dünyanın en çok kullanılan mobil işletim sistemidir. 

7-GNU/Linux

Linux, Unix’e benzeyen ancak tamamen orijinal kod ile ücretsiz ve açık bir işletim sistemi yaratmaya çalışan bir programcı kitlesi işbirliğidir. Bugün dünyanın dört bir yanına yayılmıştır ve sürekli olarak gelişim içerisindedir. Bir hata tespit edilirse dünyanın herhangi bir yerindeki bir programcı çok kısa sürede bu sorunu çözebilir.

İşletim Sistemi Nasıl Çalışır?

Bilgisayarınızı çalıştırdığınız anda işletim sistemi kendini belleğe yükleyerek bilgisayarın hafızası üzerinde çalışmaya başlar. Ekran görüntüsü geldiği andan itibaren de sisteminde bulunan uygulamaları teker teker açmaya başlar. Uygulamaların açılması sona erdikten sonra bilgisayarınız işlem yapmaya hazırdır.

Genelde bilgisayarınızı kullanırken sadece o anda kullanmakta olduğunuz yazılımla ilgilenir. Size o yazılımı kullanmanıza imkân tanıyan ve onun çalışmasından sorumlu olan işletim sistemini pek düşünmeyiz.

İşletim sisteminin bileşenleri, bir bilgisayarın çalışmasını sağlamak üzere hep birlikte bir düzen içinde çalışırlar.

Bilgisayar sistemi çalışması:

Bir veya daha fazla işlemci ve cihaz denetleyici ortak bir veri yolu üzerinden paylaşılan hafızaya bağlanır. Aynı anda çalışan işlemciler ve cihazlar hafızaya erişmek için birbirleriyle yarışırlar.

Diğer yazılımların tersine, işletim sistemi bir bilgisayarın donanımı gibidir adeta ve onu tanımlamamızı sağlayan en önemli unsurdur. Mesela bilgisayarın özelliklerini sayarken hafızası, işlemcisi ve ekran kartının yanında işletim sisteminden de bahsederiz.

Kaynakça: Turkcebilgi, Tech-worm, Nedir-bu, Techopedia, Computerhope, Bilgiustam