Bilgisayar Genel

Anakart Nedir? Ne İşe Yarar?

Tarafından yazılmıştır Halil Durmuş

Anakartlar aslında yıllardan beri kullanılan devre kartlarından başka birşey değildir. Fakat teknolojiyle birlikte gelişerek sıradan bir devre kartı olmaktan çıkmış ve başlı başına bir teknoloji ürünü olarak görülmeye başlanmıştır. Anakart ile birlikte bilgisayarın pek çok birimi bir arada toplanır.

Anakart Nedir?

Anakartlar kısaca bilgisayarların ana beynidir. İngilizcede motherboard olarak bilindiğinden ötürü Türkçeye de anakart olarak çevrilmiştir. Tüm donanım birimlerinin dolaylı ya da dolaysız bağlandığı elektronik karttır. Görevi tüm donanım birimini, üzerinde barındırarak, bunların haberleşmesine imkan tanımaktır. Anakartta pek çok veriyolu da bulunmaktadır. Bu veri yolları sayesinde bilgisayarların işlevi belirlenir.

Teknolojinin de gelişmesi ile birlikte anakartların yapısı ve işlevi de değişmiştir. Çok çeşitli anakartları da bununla birlikte geliştirilmiştir. Pek çok anakart üreten dünyaca ünlü şirketler vardır. Bu şirketler her yıl daha da işlevli ve daha iyi özelliklere sahip anakartlar oluşturmakta bu şekilde piyasaya sürmektedir. Anakart fiyatları da anakartın işlevine göre değişkenlik gösterir.

Anakart şekilleri zaman içerisinde fiziksel özellikleri değişti daha kullanışlı hale getirildi.

Anakartlar Nasıl Çalışır?

Anakartların en temel işlevi ve görevi bilgisayara bağlanan farklı donanım ve çevre birimleri üzerinde bulunan ve anakart işlemcisi olarak da adlandırılan chipset işlemciler sayesinde bütün bu harici ve dâhili bağlantıları bir araya toplayarak bu parçaların birbirleriyle uyum içinde çalışmalarını sağlamaktır. Çünkü bu donanımsal ve işlevsel parçalar birbirleriyle direk olarak haberleşemezler. Örneğin bir harddisk üzerinde işlenen bir veri, işlemci vasıtasıyla işlenirken ya da işlemci üzerindeki bir veri ekran veya ses kartı üzerinde işlenirken yani sese veya görüntüye dönüştürülürken anakart üzerinde bulunan bu entegreler sayesinde veri transferi gerçekleştirilmektedir.

Anakart Ne İşe Yarar?

Tüm bu port parçaların yanı sıra anakartın üzerinde taşıdığı kartın özelliklerini ve çalışma ayarlarını belirleyen; bütün bunların bilgisayarda ayarlanmasını sağlayan BİOS adı verilen bir entegre de bulunmaktadır. Bunun dışında da farklı görevleri olan bir sürü entegre ve harici aygıt, anakartın belirli bir düzen içinde olmasını ve diğer donanımlar ile uyum içinde çalışmasını sağlar. Bir bilgisayarın anakartı yani iskeleti ne kadar güçlü olursa bilgisayarın performansı da o kadar mükemmel olur.

Anakart üzerinde RAM,PCI slotları, İşlemci Soketi, klavye faresoketleri ethernet bağlantı noktası ses bağlantı noktaları vb. gösteriyor.

Anakartın Yapısı, Bileşenleri ve Görevleri

Elektriği iletmeyen fiberglas maddeden imal edilen anakartların üzerinde bakır yollar bulunur. Oldukça karmaşık bir yapıya sahip olsalar da çalışma prensipleri son derece basittir. Standart bir aranakart üzerinde; işlemci, ses kartı, ethernet kartı, ekran kartı, Ram slotları, AGP slotları, PCI slotları, chipset (yonga seti), Bios ve birkaç donanım daha bulunur. Ayrıca, klavye ve fareyle tıklanabilen PS/2 bağlantıları da anakart üzerine yerleştirilmiştir.

Chipset (Yonga Seti)

Anakartın performansında en kritik görevleri üstlenen yapılardır. Anakarta baktığımızda boyut olarak en büyük iki çip, chipsettir. Anakart üzerinde hızları, bant genişlikleri ve haberleşme biçimleri farklı donanım birimleri beraber bulunurlar. Tüm bu donanım birimleri birbirleri ile yapılarına göre dolaylı yada doğrudan haberleşmek zorundadırlar. Chipsetler donanım birimlerinin aralarında alış verişini sağlayacak görevleri yerine getirirler. Bu chipler anakart üzerindeki işlemcinin tipini, bellek tipi ve boyutunu, çevre birimleri tipini ve sayısını doğrudan belirleyen yapıdadırlar. Anakart seçerken istenilen işlemci, RAM ve diğer donanım tipi, bant genişliği ve sayıları göz önüne alınmalıdır.

Chipset yani yonga seti kuzey ve güney kutumları ikiye ayrılır.
Veriyolları (BUS)

Bus kelimesi veriyolu anlamına gelir. Bilgisayar bileşenleri veya iki bilgisayar arasında verileri transfer eden yapılardır. İşlemci, RAM diğer giriş çıkış aygıtlarını birbirine bağlayan sistemlerdir. Anakart üzerindeki bu yapı bus mimarisi olarak isimlendirilir. Anakart üzerinde birçok bus yapısı vardır. Bu farklılık her bileşenin farklı ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Çünkü donanım birimlerinin hızları ve bant genişlikleri birbirlerinden farklıdır. Sistemin performansı üzerinde en çok etkisi olan bus yapıları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Veriyolları anakart üzerinden veri alışverişi ssağlar. Bu yöntemede BUS sistemi denir.

Günümüzde bilgisayar yapısında iki önemli bus yapısı vardır bunlardan birisi RAM ve Level2 Cache yapısı işlemciye bağlayan system bus, diğeri çevre donanım birimlerinden gelen veriyi System Bus üzerinden işlemciye ulaştıran I/O yapısıdır.

Günümüzde bilgisayarlarda ISA, PCI ve AGP veriyolları kullanılmaktadır.

ISA (Industry Standard Architecture): 1984 yılında geliştirilmiştir. ISA veriyolu en fazla 16 bit genişliğinde ve 8 Mhz hızında çalışabilmektedir. ISA veriyolları hızlı veri akışına ihtiyaç duymayan Sound Blaster uyumlu ses kartları için kullanılmaktadır.

AGP (Advanced Graphics Port): Yalnızca ekran kartlarında kullanılmak üzere geliştirilmiştir.Grafik ağırlıklı uygulamalardaki gelişmeler AGP veriyolunun geliştirilmesini zorunlu kılmış ve 1997 yılının sonlarında 32 bit genişliğinde ve 66 Mhz hızlarında geliştirilmiştir.Veriyolu kapasitesi 266 mb/sn’dir.

PCI (Peripheral Component Interconnect): 1993 yılında Intel tarafından geliştirilen PCI, tak çalıştır destekli bir veri yolu olup, 64 bit’liktir. Fakat uyumluk sorunları sebebiyle genellikle 32 bit olarak kullanılır. Veri yolu kapasitesi ise 133 mb/sn’dir.

Kaynakça: Wikipedia, Mediaclick, Computerhope, Alphacoders, Techterms

Yaşar, E. (2018).Bilgisayar Donanımı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım

Yazar hakkında

Halil Durmuş

1996 yılının Mart ayında Trabzon’da dünyaya geldim. Atatürk Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği mezunuyum. Web sitemde ilgimi çeken konuları araştırarak yazılar paylaşıyorum.

1 Yorum

Yorum Yap